Pojawienie się na rynku pojemnej ksią…żki (668 stron) z danej dziedziny (np. finanse, marketing, zarzą…dzanie) to zawsze dobry moment, żeby odkurzyć‡ i sprawdzić swoje wiadomości. Bo gdy coś umknęło od czasu studiów lub kursu weekendowego, to wtedy przejrzenie takiej najnowszej grubaśnej ksią…żki z danej dziedzinie pozwala uzupełnić białe plamki w swojej wiedzy specjalistycznej.

Ot choćby taką niewielką plamkę – co to jest, u licha, decyzjometr?

Czy wiesz, że…

…dobre podejmowanie decyzji polega na udzieleniu zaledwie 4 prostych odpowiedzi?

Cudowne urządzenie zwane „decyzjometrem” to cztery pary przeciwieństw, które poł‚Ä…czone ze sobą pokazują jasno i dobitnie jaką decyzję należy podjąć, aby być‡ w zgodzie z przyjętą ogólną strategią firmy.

Te pary przeciwieństw to: ciułaj-zgarniaj, zrób-kup, trzymaj-zrezygnuj i siej-zbieraj.

Para przeciwieństw (zwana fachowo – antynomią) ciułaj-zgarniaj najlepiej prezentuje się przy rozpatrywaniu składników przychodu, którego wartość jest iloczynem ceny i wielkości sprzedaży. Tę samą wartość przychodu można bowiem uzyskać przy różnych wartościach czynników. Ciułaczem jest np. Ferrari, które ciuła swoje dochody ze sprzedaży 349 sztuk niezwykle drogich pojazdów (z całego popytu szacowanego na 350 sztuk). Zgarniaczem jest np. Volkswagen, który produkuje kilkaset tysięcy sztuk modeli samochodów, których cena jest odpowiednikiem trzymiesięcznych dochodów pracownika o ś›rednich kwalifikacjach.

Antynomia zrób-kup przedstawia kolejny dylemat. Jeśli firma postawi na „zrób”, wtedy skupia się na odnajdywaniu i tworzeniu, nieważne w jakim tempie, własnych unikatowych zdolności organizacyjnych. W przypadku „kup”, wtedy szuka na rynku odpowiednich firm, pracowników oraz produktów, przejmuje je i wciela we własną strukturę. mBank powstał i umocnił unikatową pozycję na polskim rynku na podstawie obserwacji kilku rynków i połączenia ich w jeden spójny model biznesu – całkowicie zrobiony od zera, niekupowany. Z drugiej strony PepsiCo kupiła sobie miejsce na polskim rynku produktów spożywczych poprzez zakup firmy Wedel.

Antynomia trzymaj-zrezygnuj dotyczy kombinacji zasobów zbudowanej i utrzymywanej przez firmę. Takie kombinacje oceniane są… z punktu widzenia efektywności dalszego ich trwania i użytkowania. Firma ABB nabyła polską firmę Elta, polskiego producenta transformatorów. Po transakcji ABB dokonała restrukturyzacji firmy, która jednak nie dotyczyła przestarzałej technologii produkcji przestarzałych transformatorów, ABB zatrzymała tę kombinacje zasobów w Elcie. Powodem decyzji było to, że ABB aspirowała do zajęcia pozycji na rynkach wschodzących gospodarek, których systemy energetyczne wymagały (nadal wymagają) gruntownej przebudowy. Kraje te potrzebowały znacznej iloś›ci nowych transformatorów (i innego sprzętu) starego typu. ABB, jako jedna z nielicznych firm była w stanie zaspokoić takie zapotrzebowanie – świetny przykł‚ad na „trzymaj”. Ale kilka lat potem, po uzyskaniu znaczącej pozycji na pożą…danych rynkach, ABB zrezygnowało z tej technologii, odsprzedało ją… innemu producentowi, który przejął strumień dochodów – dla niego był on atrakcyjny, dla ABB był już nieopłacalny. Świetny przykł‚ad na „zrezygnuj”.

Antynomia siej-zbieraj opisuje sytuację, w której firmy musi podjąć decyzję czy nadal inwestować w rozwój zasobów, których jest właścicielem, czy też zaprzestać inwestycji i uzyskiwać dochody z posiadanej kombinacji zasobów tak długo jak to możliwe. Taki dylemat spotkał niegdyś, w dobie upowszechniania komputerów osobistych i procesorów tekstu, producentów maszyn do pisania. Niektórzy producenci maszyn do pisania próbowali utrzymywać maszynę do pisania jako produkt konkurencyjny do procesora tekstu i (przez krótki czas) ponosili nakłady inwestycyjne; ich maszyny mogł‚y powtórzyć‡ wydruk ostatniej strony, dokonać korekty kilku znaków na stronie i zwię™kszać szybkość pisania za pomocą rotacyjnej głowicy. Typowy przykł‚ad „siania”. Niestety dla tych firm, inwestycje okazały się nieskuteczne w świetle rozwoju nowej technologii. Z kolei inni producenci maszyn do pisania, bardziej o nastawieniu „zbieraczy”, przystąpili do zwię™kszenia produkcji i wyprzedaży maszyn do pisania. Wzrost produkcji bez inwestycji w rozwój technologii i intensyfikacja sprzedaży w momencie, kiedy jeszcze byli klienci, pozwoliły tym producentom na zebranie plonów z wcześ›niej poczynionych inwestycji.

Gdy wybierzesz swój własny firmowy zestaw czterech wskaźników (czyli decyzjometr), ł‚atwiej przyjdzie ci podejmowanie i argumentowanie decyzji. A oto przecież chodzi w innowacjach – żeby zadania wykonywać z coraz mniejszym wysiłkiem.

Czy wiesz, że…

…jeś›li od pięciu lat mierzysz te same wskaźniki finansowe, to być‡ może mierzysz to co nie ma już kompletnie żadnego znaczenia?

Przyjrzyjmy się takiemu wymiarowi finansowemu jak „wzrost wydajności”. Tak naprawdę to wskaźnik „przychody w relacji do liczby zatrudnionych” powinno się stosować wyłącznie w fazie wzrostu firmy. Wtedy faktycznie ma znaczenie czy kolejnych 10 pracowników powoduje wzrost dochodów, bo właśnie wtedy nagłe powię™kszenie jest najbardziej potrzebne – by złapać przyczółek na rynku. Ważne wtedy jest również czy zatrudniani pracownicy posiadają odpowiednie kwalifikacje, by podwyższać dochody firmy. Jeśli nie, to znaczy że coś jest nie tak z rekrutacją i trzeba to jak najszybciej skorygować by do firmy przycią…gać odpowiednich pracowników. Później, gdy firma ma już ustabilizowaną pozycję i solidnych klientów z powtarzalnymi transakcjami, ważne jest rozwijanie relacji z klientami a nie zdobywanie na maksa nowych. Ale niektóre firmy tak robią, a potem się dziwią, że mają 30% nierentownych klientów. I skąd oni się wzięli?! No jak to skąd? Zgodnie z rozporzą…dzeniem dyrekcji!

W fazie dojrzałości wymiar „wzrost wydajności” należy badać przy pomocy wskaźnika kosztów w porównaniu z konkurentami, stopą redukcji kosztów i stopą redukcji kosztów poł›rednich. W fazie schyłku trzeba śrubować tak nisko jak się da wskaźnik kosztu jednostkowego. Wtedy zatrudnianie nowych pracowników jest czystym samobójstwem. No ale jeś›li od pięciu lat nie zmienia się wskaźników, to łatwo przeoczyć‡ zmiany w odbiorze produktu. Bo nawet jeś›li strategia firmy się nie zmienia, to może zmienić się struktura rynku.
Podobnie rzecz ma się dla innych wymiarów finansowych m.in. wzrostu i struktury przychodów czy wykorzystania aktywów.

Czy wiesz, że…

…specjalista rachunkowości zarządczej powinien regularnie acz niezbyt intensywnie trenować kompetencje społ‚eczne (komunikowanie, słuchanie, wpł‚yw, przywództwo)?

Gdy specjalista rachunkowości zarządczej pracuje sobie cichutko w arkuszu kalkulacyjnym, nie musi prezentować publicznie swoich raportów ani przekonywać do słuszności tego czy tamtego posunięcia. Specjalista jest wtedy dostarczycielem cyferek, tabelek i wykresów, którymi szermuje menedżer lub dyrektor na spotkaniu kierowniczym. I to jest w porządku.

Oczywiś›cie – do czasu.

Bo gdy zarząd firmy przyjmie za cel dział‚alności przedsiębiorstwa maksymalizację jego wartości, wtedy nagle okaże się, że specjalista rachunkowości zarządczej musi pojawiać się na spotkaniach – o, zgrozo, musi wychodzić na środek na spotkaniach – i musi przekonywać do swoich racji ludzi nad którymi nie ma żadnej formalnej władzy. Specjalista musi wyjść ze swojego cichutkiego pokoiku i pracować z ludźmi, dla ludzi.

Ta zmiana to nie jest widzi-mi-się nawiedzonych akademików. Tak się pracuje w przedsiębiorstwach klasy światowej, które są… zorientowane strategicznie na proces tworzenia wartości. W dodatku jest to zapisane w Standardzie Rachunkowości Zarządczej IMA, poł›więconym zarzą…dzaniu i pomiarowi wartości dla akcjonariuszy. Jako zadanie drugie widnieje taki zapis: zadanie – komunikowanie (edukowanie) fundamentalnych założeń strategii tworzenia wartości dla akcjonariuszy – specjaliści rachunkowości zarządczej odgrywają istotną rolę w szkoleniu pracowników przedsiębiorstwa w zakresie strategii VBM (Value Based Management, zarzą…dzanie wartością), a w szczególności objaśnieniem: strategii tworzenia wartości, kluczowych generatorów wartości oraz powiązanych z nimi bezpoł›rednio mierników wartości (zarówno finansowych, jak i niefinansowych) oraz kwestii o fundamentalnym znaczeniu, jaką jest wskazanie powiązań mię™dzy indywidualną pracą ludzi w organizacji a procesem tworzenia wartości. Jeśli specjalista bę™dzie to robił nieumieję™tnie (a niby jak ma robić, skoro dotąd w ogóle tego nie trenował?), może nie uratować swojej posady mimo dotychczasowego nieskazitelnego przebiegu swojej pracy.

więcej pożytecznych informacji o rachunkowości zarządczej, a także sporo zadań obliczeniowych (wraz z rozwiązaniami, ma się rozumieć‡) znajdziesz w książce „Rachunkowość zarządcza. Podejście operacyjne i strategiczne” Ireny Sobańskiej (red. nauk.) (Wydawnictwo C.H. Beck, 2010). Ksią…żka jest dostępna w księgarniach i na stronie www.ksiegarnia.beck.pl. Wykorzystanie za zgodą Wydawcy.

Z ksią…żki dowiesz się innych rzeczy tak ciekawych jak decyzjometr, mię™dzy innymi że:

• czas klienta jest ważnym a jeszcze nie do końca odkrytym źródł‚em przewagi konkurencyjnej,
• czł‚owiek nigdy nie jest w stanie podjąć decyzji w pełni racjonalnej – podejmuje jedynie decyzje zadowalające,
• metoda decyzji śmietnikowej jest bardzo skuteczna – o ile w firmie ważne są… efekty, a nie to miejsce pochodzenia danej inicjatywy,
• zarzą…dzanie samochodami służbowymi jest dział‚aniem o małej korzyści ekonomicznej dla firmy i dość drogim, więc dobrym wyjściem byłaby rezygnacja z tego przywileju,
• koszty detekcji zanieczyszczeń ś›rodowiska są… niższe, a przez to ł‚atwiejsze do ponoszenia, niż koszty prewencji, jednak są… znacznie mniej skuteczne pod kątem przewagi konkurencyjnej.