Asertywność weszła do kanonu zachowań„, jakie trenuje się na szkoleniach dotyczą…cych zarówno rozwoju osobistego, jak i zawodowego. Szkolenia z asertywności dla konsultantów obsługi klienta czy sprzedawców stały się standardem lub wręcz obowiązkiem. Wydaje się, że powiedziano na ten temat już wszystko. Ta cenna umieję™tność bywa jednak nadużywana lub rozumiana jednostronnie. Na własnym przykł‚adzie pokażą™, jak bezkrytycznie lub nieumieję™tnie stosowana stał‚a się porażką….

Asertywnym być‡

O asertywności zaczęło się mówić‡ w Polsce na począ…tku lat 90. Byłam wtedy jej uczona, a potem jako trener uczyłam w trakcie szkoleń„ z komunikowania się czy negocjacji. Z gorliwością… neofity praktykował‚am zachowania asertywne. Asertywnie wyrażał‚am swoje zdanie i asertywnie odmawiał‚am. I właśnie z asertywnością… w tamtych latach wią…że się jedna z moich najwię™kszych wpadek w budowaniu relacji zawodowych.
Czy zawsze więc warto być‡ asertywnym? Czy w imię™ interesu związanego z długofalową relacją… można poś›więcić‡ swoje racje?
W języku potocznym słowo asertywność używane jest głównie w kontekś›cie umieję™tnoś›ci odmawiania. Komentarz: „ale asertywny(a)!” – odnosi się zazwyczaj do kogoś›, kto potrafi powiedzieć‡ NIE.

Często zapomina się, że obok umieję™tnoś›ci:

• odmawiania w sposób nieuległ‚y i nieranią…cy innych,
• wyrażania opinii, krytyki, potrzeb, życzeń„, poczucia winy,
• bycia stanowczym,

asertywność to też:

• przyjmowanie krytyki, ocen i pochwał‚,
• autentyczność,
• elastyczność zachowania,
• ś›wiadomość siebie (wad, zalet, opinii),
• wrażliwość na innych ludzi.

Po pierwsze, elastyczność!

Zanim podejmiesz decyzję™ o swoim zachowaniu, zastanów się, czy i o co warto kruszyć‡ kopię™. Co ryzykujesz, a co zyskasz, odmawiając lub asertywnie wyrażając swoją opinię™ lub krytykując? Czy rzeczywiś›cie tracisz, jeś›li nie zareagujesz lub zachowasz się ulegle? W dzisiejszych czasach postawa odwołująca się do biblijnego nadstawiania drugiego policzka nie jest popularna. Ustępowanie, „machnię™cie rę™ką…” są… traktowane jako oznaka słabości. I pewno w wielu sytuacjach tak się dzieje. Jak więc wybrać? Kiedy być‡ asertywnym?
Wróćmy do problemu z mentorem, który zaczyna obarczać ucznia swoimi obowią…zkami. Protestować czy pozwalać na dalsze dorzucanie obowią…zków? Należałoby przeanalizować sytuację™ i odpowiedzieć‡ sobie na nastę™pujące pytania. Dlaczego relacja z mentorem jest dla mnie ważna? Jakie korzyści przynosi mi współpraca lub rozmowa z nim? Jakie mogą… być‡ konsekwencje odmowy przejmowania zadań od niego? Co zyskują™, a co tracą™ w wyniku ich realizowania? Jakie mogą… być‡ powody przekazywania mi tych zadań„? Co się stanie, jeś›li nie zrobią™ nic? Niech więc decyzja odnośnie zachowania bę™dzie świadomym wyborem. Walcz o swoje, jeś›li rezygnując z asertywności, bę™dziesz czuć się źle. Bierz jednak pod uwagę™ nie tylko daną chwilę™, ale cał‚okształt relacji z drugą osobą.
A może warto porozmawiać otwarcie o swoim dylemacie? Powiedzieć‡ na przykł‚ad: „Wiesz, mam poczucie, że ostatnio dokł‚adasz mi swoich obowią…zków. Trochę™ w duchu się buntują, bo sam jestem mocno zarobiony. Z drugiej zaś strony, bardzo cenna jest dla mnie możliwość rozmowy z tobą… i uczenia się od ciebie. Cieszą™ się, że i ja mogę™ ci pomóc, choć czasem jest to pracochł‚onne. Nie wiem, co mamy z tym zrobi懔. Otwartość ma szansę™ sprowokować szczerą… rozmowę™. Dzięki temu może bę™dziecie mogli omówić swoje interesy i ułożyć Waszą… relację™ w sposób satysfakcjonujący dla obu stron.

Po drugie, uwaga na innych!

Jeśli chcemy budować trwał‚e i dobre relacje z ludźmi, zachowując się asertywnie, bierzmy pod uwagę™ potrzeby drugiej strony. To kolejny, często zapominany aspekt tej umieję™tnoś›ci. Warto dowiedzieć‡ się, co jest dla innych ważne. Najprościej jest zapytać na przykł‚ad: „Jaki jest powód, dla którego po raz trzeci w tym tygodniu dokł‚adasz mi dodatkowej pracy?” lub w innej sytuacji: „Czuję™ się skrzywdzony twoją… opinią…, możesz mi wyjaś›nić‡, co cię do niej skłonił‚o?” Nastę™pnie, decydując się na asertywne zachowanie, starasz się tak sformuł‚ować komunikat, aby nie urazić‡ drugiej strony.
Tak rozumiana asertywność kł‚adzie nacisk na budowanie relacji opartej na partnerstwie i poszanowaniu swoich granic. Dba o interesy swoje, ale też innych. Wychodzi z zał‚ożenia „Ja jestem ok, ty jesteś ok” i jest pokrewna z technikami negocjacyjnymi opartymi na współpracy. Bą…dź miękki dla ludzi, a twardy dla problemu.
Asertywność oznacza też uświadomienie sobie i pogodzenie się ze swoimi mocnymi i słabymi stronami. Ponieważ znamy swoją wartość w jednych obszarach, potrafimy przyznać innym wyższość w drugich. Nie walczymy z krytyką czy z odmiennym zdaniem na swój temat. Mamy ś›wiadomość tego, co chcemy osią…gnąć w relacji z innymi, a równocześnie godzimy się na to, że mogą oni mieć‡ odmienny punkt widzenia i inne interesy do uzyskania w relacji z nami. Czasami do tak poję™tej asertywności trzeba jednak dorosnąć.

Oryginał‚ ukazał się w wyd. Maj 2008 Personel i Zarzą…dzanie