Polski fiskus coraz częściej dział‚a zgodnie z „filozofią Kalego”. Wedł‚ug urzędów skarbowych, menedżer, nawet gdy zarejestruje firmę, by później świadczyć‡ usługi zarządcze, przedsiębiorcą nie jest. W zwią…zku z tym musi pł‚acić wysoki podatek dochodowy, jak każda inna osoba fizyczna – broń Boże nie ten niższy, liniowy! Ale za to, gdy przychodzi pora rozliczenia się z VAT, urzędy skarbowe niejednokrotnie zmieniaja zdanie. I nawet wówczas gdy menedżer własnej firmy nie ma, każą… mu odprowadzać podatek od towarów i usług.
Wszystko bierze się stąd, że nowa ustawa o VAT, obowiązująca od 1 maja 2004 r., czyli od momentu uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej, w dosyć‡ specyficzny sposób zdefiniowała pojęcie dział‚alności gospodarczej. I tym samym, wpędziła polskich menedżerów w nieliche kłopoty.
Jednak specjaliści, pytani o opodatkowanie członków zarządu podatkiem od towarów i usług, zgodnie twierdzą, że nie powinno się ich nim obciążać. Taka zasada jest bowiem efektem unijnych rozwiązań, które Polska powinna przecież przyjąć w swoich wewnę™trznych przepisach. Cóż z tego, skoro na internetowych stronach Ministerstwa Finansów (www.mf.gov.pl) można znaleźć‡ wyjaśnienia, z których wynika, że od niektórych umów zawieranych z czł‚onkami zarządów podatek VAT pł‚acić jednak trzeba.
Blanka Turbo, menedżer w zespole VAT firmy Deloitte jest zdania, że „polskie przepisy pozostawiają pewne wątpliwości, co do ich interpretacji”. Podobnie uważa Joanna Bielewicz, doradca podatkowy i senior konsultant w departamencie doradztwa podatkowego HLB Frąckowiak i Wspólnicy Sp. z o.o.

Czꙶć ekspertów podatkowych nie ma jednak mimo wszystko żadnych wątpliwości: menedżerowie nie muszą pł‚acić podatku VAT. Takiego zdania jest np. Wiesław Pomorski, doradca z Kancelarii Podatkowej Pomorski w Płocku:
– Osoby fizyczne wykonujące osobiście dział‚alność usługową w ramach umów o zarzą…dzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, nie muszą odprowadzać VAT, ponieważ albo nie są… jego podatnikami, albo są… z niego zwolnieni – uważa. – Gdy bowiem menedżer świadczy usługi w ramach stosunku pracy, nie podlega ustawie o podatku od towarów i usług. W przypadku gdy menedżer świadczy usługi w ramach umowy cywilnoprawnej (umowy zlecenia), jest co prawda podatnikiem VAT, ale korzysta ze zwolnienia przewidzianego w rozporządzeniu ministra finansów z 27 kwietnia 2004 roku.
Problem w tym, że aby skorzystać z tego zwolnienia, trzeba spełnić pewne warunki. Jest to trudne, bo przepisy sformułowano w sposób daleki od poprawności i logicznej, i językowej.
Do kontraktów menedżerskich odnoszą się te same zasady, które regulują umowy-zlecenia i o dzieło. Oznacza to, że aby umowa zawarta przez spół‚kę™ z członkiem jej zarządu była zwolniona z VAT, pomię™dzy obu jej stronami muszą zachodzić specyficzne relacje. Jak suchym prawniczym językiem wyjaśnia Joanna Bielewicz, z przepisów wynika, że zwolnienie to dotyczy tylko takich czynności, z tytułu których:
– przychody kwalifikowane są… jako przychody otrzymywane przez osoby należÄ…ce do składu zarządów spółek,
– osoby bę™dące czł‚onkami zarządów spółek są… związane ze zlecającym prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny,
– stosunek prawny dotyczy warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego.
Eksperci są… zgodni, że takie sformułowanie jest mało klarowne i pozostawia pole do dowolnej interpretacji.
– Tymczasem, jeś›li menedżer tych zastrzeżeń nie spełni, staje się płatnikiem VAT – twierdzi Joanna Bielewicz.

Analizując wspomniany przepis, trudno oprzeć‡ się wrażeniu, że wrzuca on polskich menedżerów, niczym Alicję z ksią…żki Lewisa Carrolla, w sam środek pełnej absurdów Krainy Czarów. Tyle że tym razem prawniczych. Na szczꙶ›cie eksperci są… zgodni, że w praktyce każdy rodzaj relacji, która powstaje mię™dzy czł‚onkami zarządu a spółką, może być‡ zakwalifikowany jako spełniajacy warunki wspomniane w przepisach. Dzieje się tak dlatego że, jak wyjaśniła Joanna Bielewicz, stosunku prawnego istniejącego pomię™dzy spółką a członkiem zarządu nie należy odnosić wprost do stosunku pomię™dzy pracodawcą a pracownikiem, ale trzeba traktować go szerzej.
Kłopotu nie ma też z warunkiem dotyczą…cym odpowiedzialności.
– Z art. 483 kodeksu spółek handlowych wynika, że członek zarządu takiej spół‚ki odpowiada wobec niej za szkodę wyrządzoną dział‚aniem lub zaniechaniem – sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu spół‚ki (chyba że nie ponosi winy) – argumentuje dalej Joanna Bielewicz. – Natomiast za szkody wyrządzone przez czł‚onka zarządu osobom trzecim zasadniczo odpowiadać bę™dzie spółka. Skutek? Wypełnienie wymienionego w rozporządzeniu warunku, dotyczącego odpowiedzialności zlecającego (spół‚ki) za wykonanie tych czynności.
– Uchwała o powołaniu czł‚onka zarządu i pozostałe akty prawne w wię™kszoś›ci przypadków w taki sposób regulują stosunek pomię™dzy członkiem zarządu a spółką, że nie można uznać jego czynności za samodzielnie wykonywaną dział‚alność gospodarczą – argumentuje Blanka Turbo. – A to oznacza, że taki menedżer w żadnym przypadku nie podlegałby VAT. Problem w tym, że choć taka interpretacja byłaby zgodna z zasadami określonymi w VI dyrektywie unijnej, polskie przepisy nadal do Unii nie przystają. Choć tworzono je właśnie pod pretekstem dostosowania naszego kraju do Unii.
Jak widać, ta operacja albo się nie udała, albo stanowiła tylko zasłonę dymną dla Ministerstwa Finansów.
– Przepisy te, niestety, nie są… wiernym odbiciem zasad zawartych w VI dyrektywie – wyjaśnia Blanka Turbo. – Ich nowelizacja, którą właśnie uchwalił sejm, doprecyzowuje jedynie kwestię odpowiedzialności zlecającego. Od tej pory odpowiedzialność zlecającego ma być‡ określana w stosunku do osób trzecich.
Wszystko to sprawia, że zawieranie przez spół‚ki umów z czł‚onkami własnych zarządów zaczyna dziś przypominać grę w rosyjską ruletkę. Nikt nie zagwarantuje, że zawarta właśnie umowa nie wywoła podatkowych skutków odwrotnych do zamierzonych. Gdy fiskus jest pazerny, a polskie przepisy mętne, można tylko sporządzić jak najlepszą umowę i wierzyć‡, że może się uda.

Manager Magazin, Numer 5 (6) Maj 2005